Avusturya’nın yemyeşil kasabası Wattens’da bulunma sebebim, Swarovski Kristallwelten’daki ünlü Japon performans ve enstalasyon sanatkarı Chiharu Shiota tarafından tasarlanan yeni mükemmeller odası “Kristalleşen Kimlik”in açılışına katılmaktı. Shiota, Elle Türkiye’ye verdiği özel röportajda Swarovski kristallerini kullanarak oluşturduğu devasa ağ üzerinden hafıza ve kimlik problemleriyle insan bağlantılarını sanatına nasıl entegre ettiğini anlattı.

Avusturya Alpleri’ne bakan Wattens kasabası her ne kadar ağırladığı Swarovski Kristallwelten Müzesi ve Swarovski Manufaktur ile öne çıksa da dingin atmosferi ve huzur veren so- kaklarıyla kendisinden kelam ettirmeyi ziyadesiyle hak ediyor ve inanın Swarovski kristalleri bile onun cennet tabiatına gölge edemiyor.

Ben dahil birçok bayanın severek kullandığı Swarovski takılarının doğduğu ve tasarlandığı yeri ziyaret etme ve kristallerle yatıp kalktığımız bir seyahate çıkma fikri elbette epey cezbediciydi.

Ve nitekim de yıldızlar üzere ağırlandığım, her manada “ışıltılı” birkaç gün geçirdim Wattens’da.

Daniel Swarovski’nin 1895 yılında kristal keserek başladığı seyahate ortak olduğumuz, minicik kristallerin nasıl nefes kesici takılara dönüştüğüne tanıklık ettiğimiz fabrika gezisinden sonra bu yıl kuruluşunun 30. yılını kutlayan Swarovski Kristallwelten Müzesi’ni ziyaret ettik. Burası büyüleyici bahçeleri, çeşitli sanat enstalasyonları ve sanatkarları ağırlayan Mükemmeller Odaları (Chamber Of Wonders) ile dikkat çeken, bir odanın bir başkasına açıldığı, merak uyandıran ve her seferinde izleyiciyi hayran bırakan bir müze. Swarovski kristallerinin nasıl bir yaratıcılık ve ışık ustalığıyla tasarlanıp dönüştükleri yapıtları izlemek ilham verici bir tecrübe oldu.

Şimdi kelam, bu Mükemmeller Odaları’ndan birini yapıtı doğrultusunda tasarlayan ve “Kristalleşen Kimlik” (“Crystallizing Identity”) standını açan Chiharu Shiota’da.

Chiharu Shiota’nın 8 Mayıs’ta açılan “Kristalleşen Kimlik” standında, ince kristal boncuklarla örülü kırmızı yün iplikler vakitle birleşerek sonunda Swarovski Manufaktur tarafından üretilmiş sanatçının ayaklarını, kollarını ve elini temsil eden bir forma dönüşüyor.

“Crystallizing Identity” isimli çalışmanızda Swarovski kristalleri ipliklerle nasıl bir ortaya geliyor ve ne mana söz ediyor?

Genellikle ayakkabılar, valizler, gözlükler, elbiseler üzere sıradan ve gündelik nesneleri iplikle birleştirerek kozmik bir hafıza ve varoluş duygusu yaratmak için kullanırım. Kristaller çok hoş lakin bu da işi biraz zorlaştırdı. Yapıtımın yalnızca hoş görünmekle sonlu olmasını istemedim. Daha farklı çeşitte, derin bir mana taşıyan bir hoşluğun peşindeydim. Çalışmalarım çoklukla açıklamakta ya da anla- makta zorlandığım bir his ya da ferdî bir tecrübeyle başlar. Sanat yapmak, sözlere dökemediğim şeyleri ifa- de etmeme yardımcı oluyor.

“Crystallizing Identity” ile iplikler ve Swarovski kristallerinin birleşimi aracılığıyla şahsî kimliğin, hafızanın ve hatırlamanın gücüne atıfta bulunuyorsunuz. Japonya’da doğup Almanya’ya göç ettiniz. Yapıtlarınız aracılığıyla Japon kimliğinizle olan bağınızı söz ettiğinizi ve Japonya’nın kültürel mirasını taşımaya devam ettiğinizi söyleyebilir miyiz?

Kimlik ve hafıza yapıtlarımda çok değerli temalar, evet. Hafıza olmadan kendimi söz edemezdim. İnsanların, yerlerin ve anıların nasıl birbirine bağlı olduğunu göstermek için iplik kullanıyorum, Swarovski kristalleriyse bu yapıya diğer bir katman ekliyor. Hem narin hem de güçlü görünüyorlar, tıpkı hayat üzere.

Japonya’da doğdum lakin Almanya’da Japonya’da geçirdiğimden daha uzun bir müddettir yaşıyorum. Artık iki vatanım varmış üzere hissediyorum ve kimlik hissim her iki kültürden de besleniyor. Japon geçmişim hâlâ içimde güçlü bir halde varlığını sürdürüyor. Bu eser aracılığıyla kimliğin hem ferdî hem de paylaşılabilir olduğunu göstermek istedim. Kimlik anılarımızla, nereden geldiğimizle ve diğerleriyle nasıl bağ kurduğumuzla şekillenir.

Japon sanatçı, Swarovski Kristallwelten’ın girişindeki başı görüntünün bir parçası olan ve gövdesi birçok yaratıcı dünyayla dolu yeşil devi gördüğünde, hayatın tuhaf ve gizemli doğasını araştıran bir sanat yapıtı yapmak için ilham aldığını anlatıyor.

Japon kültüründe mukadderatları birbirine bağlı olan insanların serçe parmaklarından görünmez bir kırmızı iplikle doğduklarına ve eninde sonunda birbirlerini bulacaklarına inanılır. Bu inanış size nasıl ilham verdi ve bu “görünmez bağ” fikri çalışmalarınızı nasıl etkiliyor?

Evet, bu inanış benim de ilham kaynaklarımdan biriydi. 2015 yılında kırmızı iplik kullanmaya başladım, ondan önceyse yalnızca siyah iplik kullanıyordum. Fakat “The Key in the Hand” isimli yerleştirmem için ilişkiyi simgeleyen bir renk kullanmak istedim. Kırmızı iplik kanı andırıyor ve iplik bazen gergin, bazen gevşek, bazen düğümlü ya da kopmuş olabiliyor ve bu tüm alakaları temsil ediyor. Hepimizin bir halde birbirimize bağlı olduğuna inanıyorum ama bu bağlar çıplak gözle görülemiyor.

Günümüzde ekonomik krizler ve savaşlar nedeniyle beşerler doğdukları toprakları terk etmek ve yabancı yerlerde yaşamak zorunda kalıyor. Bu durum da onları kimliklerinden ve kültürel miraslarından koparıyor. Bu global gerçeği insanların birbirine bağlı olduğu istikametindeki ideolojinizle nasıl yorumlayabilirsiniz?

Eserlerimde insanların konutlarından uzakta olsalar bile diğerleriyle hâlâ kontaklı olduklarını göstermeye çalışıyorum. Kullandığım kırmızı iplikler beşerler ortasındaki görünmez çizgilere gönderme yapıyor. Nereden gelirsek gelelim, hepimiz taşıdığımız anılar, hisler ve deneyim- lerle birbirimize bağlıyız.

Bir kişi kaybolmuş ya da geçmişinden kopmuş hissetse bile o bağlar hâlâ oradadır. Birçok vakit yaşadıklarımızın yalnızca bize ilişkin olduğunu düşünürüz lakin aslında hepimiz birbirimize bağlıyız. Diğerleriyle ilişki kurmak, insan olmanın doğal ve değerli bir kesimidir.

1995 yılında açılan Kristallwelten, Lady Gaga, Elton John, Madonna, Björk üzere sanatçılarla gerçekleşen işbirliklerini ve James Turrell, Kusama üzere isimlerin enstalasyonlarını barındırıyor.

Röportaj: Selin Miloşyan

ELLE Türkiye Haziran 2025 sayısından alınmıştır.