Bir süredir dalga dalga yayılan o fenomen sizi de vurdu mu? Etrafınızda ya da meskeninizde “En büyük hayalim Coldplay konserine gitmek” diyen kaç tane genç var? Çağdaş anne babanın tartışmasız yeni amacı, bir İstanbul konseri olursa kaçırmayalım aman ha, diye aportta beklemek ya da imkanı varsa yakın ülkelerden birindeki bir konsere bilet bulmaya çalışmak. Coldplay’in sihirli dünyasına hoşgeldiniz. Gençler haksız değil. Mümkünse, bir bilet de kendiniz için bakın!

Ağustosta ünlü sunucu Ryan Seacrest’in “On Air” programında “Seyirci karşısında performans sergilemek seni geriyor mu?” sorusuna Chris Martin’in verdiği yanıt şu: “Yeterince prova yaptıysak ve hakikat ayakkabıları giydiysem, hayır” ve devam ediyor: “Konserde asla giymeyeceğim kimi şeyler var; mesela şort… Şayet İngiltere’de doğup büyüdüyseniz şort giymek ‘çalışmıyorum’ demek üzere bir şey…”

Çalışmak… Büyük Britanya’nın farklı kentlerinden gelen fakat Londra’daki University College London (UCL) çatısı altında tanışıp Coldplay’i kuran bu 4 adamın çok âlâ bildiği bir şey. Husus çalışmak olduğunda fiilin tam karşılığını veren bir isim, Steve Jobs’un şu meşhur sözünü burada anmak yerinde olur: “İş modeli olarak The Beatles’ı örnek alıyorum. Onlar, birbirlerinin olumsuz eğilimlerini denetim altında tutan dört adamdı. Birbirlerini dengelediler ve bütün, kesimlerin toplamından daha büyük oldu. İşteki büyük muvaffakiyetler asla tek bir kişi tarafından yapılmaz, bir grubun ortak çalışmasının sonucudur.”

Zaman vakit unutulsa da müzik, Jobs’un da tabir ettiği üzere bir iş. Evet, sanat, evet, cümbüş ancak hepsinden evvel bir iş ve lakin o formda ele alındığında başarılı olmak mümkün. Bu natürel efsanevi bir iş beşerinin müzisyenlere bakış açısı. Lakin halk tarafında her vakit tıpkı halde algılanmıyor. Dire Straits’in 1985’te çıkardığı ve o devirde dünyayı sallayan “Money For Nothing” şarkısının sözleri genel olarak insanların müzisyenlere bakış açısını tam manasıyla yansıtıyor. Müziğin pek düzgün bilinen öyküsünü özetlemek gerekirse, kümenin “frontman”i Mark Knopfler bir gün New York’ta, içinde konuta dair her şeyin satıldığı dev bir mağazaya girer. Televizyonların sıra sıra dizildiği duvarda MTV açıktır ve Knopfler o tarafa ilerlediği sırada koli taşımakta olan iki personelin konuşmasına kulak konuğu olur. Görevliden bir kalem kağıt ister, çabucak yanındaki mutfak teşhirindeki masaya oturur, ne söyleniyorsa motamot kağıda geçirir ve bu cümleler değiştirilmeden müziğin kelamlarını oluşturur: “Şu işsiz güçsüz adamlara da bak, tek yaptıkları MTV’de gitar çalmak. Çalışmak bile sayılmaz, en fazla ne olabilir ki serçe parmakları su toplar… Ancak işte, havadan gelsin paralar, kollarında en kıyak hatunlar… Bizse burada fırın montajı yapalım, buzdolabı taşıyalım…”

Şimdi dönelim Coldplay’e… Google’a bu ismi girdiğinizde birinci sayfada çıkan aramalardan ikisi şu: Coldplay neden bu kadar ünlü? Neden herkes Coldplay’den nefret ediyor?

BİR EFSANENİN DOĞUŞU

Yıl 2000. Radyo diye bir şey var. İstasyon, 103.1. Tekrar pek “modern bir sabah”. Müzik zevkimizi algoritmaların değil, kendini güzel müziği bulup çıkarmaya adamış abi-ablaların, hatta yaşıtlarımız olan DJ’lerin belirlediği, o tadından yenmez yıllar… Otomobille kim bilir nereye gidiyorum. Elektronik müziğin en güzel örnekleri bir yana rock müziğin en az 4 farklı efsanevi “genre”ının art geriye ortaya çıkıp dünyayı salladığı bir 10 yıl geride kalmış. O 10 yılda 13 iken 23 olmuşum; ortaokul, lise ve üniversite bitmiş.

90’ların birinci yarısında pek karanlık ve perişan-cool grunge ile salınırken (asla dans etmek yok) tam ortada bir yerde Britpop diye bir şey çıkmış, Oasis-Blur savaşlarını şahsen yaşamışız. Bir yandan Kurt Cobain’e benzeyen çocuklara aşık olurken Cult Bar’da “Wooo-hoooo!” diye bağırarak zıplamışız. Bir de “asla eskimeyecek 90’lar marşları listesi”nin tepesinden asla inmeyen “Creep” (Radiohead) olayı var ki… Ona farklı bir yazı yazmak lazım. Suede ve Travis’i de anmadan geçmeyelim natürel. İşte, tam o sırada Londra’da bizim üzere üniversite öğrencisi olan ve tam olarak birebir müzikleri dinleyen yaşıtımız 4 genç, bir küme kurmuş ve artık, 2000’de, Chris Martin’in her müzikal cümlenin akabinde falsettoya çıkan sesi, otomobilimin radyosundan çıkıp Ankara ayazına dokunuyor: “Yıldızlara bak, senin için nasıl da parladıklarını gör.”

Pek asıllı gençler, takip edilesi… Hmm… DJ de birebir fikirde olmalı ki müzik ne vakit açsam radyoda. Sonra “Trouble” gelecek. Ortaya bir “The Scientist”, bir “In My Place” girecek fakat benim için temel vuruş 2003’te çıkan “Clocks” ile olacak. PJ Harvey ve Muse tınılı “God Put a Smile Upon Your Face” ise cila niyetine; Coldplay’i artık albümleri büyük heyecanla beklenen bir küme haline getirecek. 2005’te gelen X&Y albümü, 8.3 milyon ile dünyanın en çok satan albümü olacak, 32 ülkenin müzik listelerine 1 numaradan girecek. Dev bir muvaffakiyet.

Üstüne Martin, vaktin en ünlü aktrisi, son derece sofistike bir bayan olarak ünlenmiş Gwyneth Paltrow ile evlenip, “bu duygusal ve utangaç, biraz da sönük balık erkeği nasıl oldu da Brad Pitt’in eski sevgilisini tavladı” tartışmalarına sebep olacak. Gwyn ve Chris, “çocuklarına dünyanın en acayip isimlerini koydular (Apple & Moses)” haberleriyle magazin sütunlarını süsleyecek.

“Fast forward”, 2014’e gelindiğinde Chris hâlâ magazin manşetlerinde; boşanıyor fakat küs değil, çocuklar uygun. “Conscious uncoupling”, yani şuurlu ayrılık diye ışık topu üzere bir kavram bırakıveriyor elimize. Tartışıyoruz, tartışıyoruz… Pekala ya müzik?

VE SAKİNLİK DÖNEMİ

İşte, kümenin neden seveni kadar nefret edeni olduğu sorusunun yanıtını bu noktada arayabiliriz. Çünkü X&Y, Coldplay’in rock türünde yaptığı son albüm olarak görülüyor. 2000 ile 2005 ortasında çabucak her müziği hit olmuş 3 büyük albüm yaptıktan sonra Coldplay 2008’de “Viva La Vida” albümüyle kendisini çok seven ve yıllarca destekleyen hayranlarını hayal kırıklığına uğrattı. Pekala ne oldu? Yıllarca piyasada kalma başarısı gösteren lakin daima birebir biçimde müzik yapmaktan sıkılıp öbür bir şeyler denemek isteyen her “rock” kümesine olduğu üzere, eski hayranlar, yeni müziği ticari buldu, tasvip etmedi.

SOSYAL MEDYA ÇAĞI VE YENİ COLDPLAY

Coldplay elbette yalnızca Chris Martin’in kıssasıyla anlatılabilecek bir oluşum değil. Onlar, Steve Jobs’un The Beatles için dediği üzere birbirine takviye olan 4 sağlam adam. Chris Martin, Guy Berryman, Jonny Buckland ve Will Champion, 1996’dan beri ortada solo çalışmalar yapmış olsalar da asla bir küme olarak müzik yapmaktan vazgeçmediler ve kümenin geleceğine dair tüm kararları birlikte aldılar, aldıkları kararlardan da geri dönmediler. Kızgın kalabalık söylenedursun, onlar yüzlerini vaktin ruhuna dönüp daha geniş kitlelere ulaşmanın yolunu aradılar. Britpop ve Britrock yavaş yavaş ölürken onlar Coldplay DNA’sını pop, elektronik ve indie üzere türlere enjekte edip büyük bir kumar oynadılar. Lakin başka kümelerden daha âlâ anladıkları bir şey vardı: Ünlendikleri periyotla günümüz ortasındaki farklar… Bunların en değerlisi, radyo çağından algoritma çağına, MTV’den Youtube’a, klasik medyadan toplumsal medyaya geçmiştik ve evvelce müzisyenlere yaratırken para da kazandıran bu iş, onlar için artık çok kıymetli bir hobiye dönüşmüştü. Ne demiştik, “Müzisyenlik evet, sanat, evet, cümbüş ancak hepsinden evvel bir iş…”

Diğer yandan “rock” her vakit (80’lerdeki “hair” kümelerinin devri dışında) aşikâr oranda sol olarak nitelenebilecek bir duruşa sahip; yapanların, dinleyenlerin ciddiyetle sarıldığı ve savunduğu, alternatif olmayı, paraya esir olmamayı, genel trendlere karşı çıkmayı savunan kültürel bir altyapının ürünü. Popüler müzik genre’ları ortasında sanata en yakın tür. Herkese hitap etmemek rock müzisyenleri için bir çeşit iltifat. Bu sebeple siz bir rock kümesi olarak üne kavuştuysanız birden popa kaymanız doğal olarak eleştirilir, gerçekten Coldplay’e yapılan da bu oldu.

Grubun pandemi sonrasında resmen bir fenomene dönüşmesiyle bu tenkitlerin dozu da artıyor, iş “kendilerini rock kümesi olarak lanse etmesinler”e kadar ilerlemiş durumda. Geçenlerde tekrar bir ortaya gelen Oasis’in kurucusu Liam Gallagher da röportaj vermeye başladığında birinci iş Coldplay’in müziği hakkında “Geçiniz, o yaptıkları rock değil. Yani Chris’i severim, vaktinde çok da güzel albümler yaptı lakin yeni işleri rock değil” deyiverdi. Bu durum yeni Coldplay’in hayranlarını pek ilgilendirmese de takımın “eski büyük klan”dan büsbütün dışlandığı manasına geliyor. Bir biçimde örtbas edilen asıl büyük tenkit ise “Viva La Vida”nın temel melodisinin ünlü gitarist Joe Satriani’nin 2004 tarihli enstrümantal müziği “If I Could Fly” ile tıpkı olması. Satriani’yi tanımayanlar için, gitara başlayan herkesin yolunun kesinlikle kesiştiği büyük bir usta olduğunu, rock dünyasında adeta tanrısal bir varlık üzere görüldüğünü ve açılan “hırsızlık” davasının büyük gürültü kopardığını söylemek kâfi olur. Taraflar 2009’da bâtın bir mutabakata vardı, sular duruldu.

U2’nun solisti Bono, Chris Martin’i “dünyanın en samimi ve enerjik müzisyenlerinden biri” olarak tanımlarken Elton John, Coldplay’in pop müziğe yeni bir soluk getirdiğini ve gençlere ilham verdiğini söylüyor.

ÇEVRE DOSTU TURNELER

Neden bu kadar ünlüler, sorusunun yanıtı ise daha ayrıntılı. Şöyle ki küme üyeleri, bilhassa Chris Martin, magazin haberlerinin bir kesimi olmaya alıştıkça, toplumsal medyayı faal bir formda kullanmaya, özel hayatını paylaşmaya başladı. Günlük hayatında da son derece enerjik, tabiatıyla memnun, yüzünde daima gülücükle gezen, dahası ve en kıymetlisi son derece mütevazı bir kişilik olduğundan Instagram’da çok önemli bir takipçi sayısına erişti. Bu yolla ve doğal ki kendi çocuklarının da eğilimlerini göz önüne alarak, arenalarda marş üzere kolaylıkla söylenebilecek müzikler yazıp, iklim değişimi konusundaki hassasiyetini de yalnızca paylaşım yapmakla bırakmayıp çok önemli bir aksiyona çevirince olay günümüzdeki haline ulaştı. 2019 yılında küme, konserlerin çevresel tesirlerini azaltmak için turnelerine orta verdiğini açıklayarak dikkat çekti. Bu karar, 2021’de yayımlanan “Music of the Spheres” albümüyle yenilikçi bir etraf dostu turne anlayışını beraberinde getirdi. Turne kapsamında karbon emisyonlarını en aza indirmeyi hedefleyen küme, sahne prodüksiyonlarında geri dönüştürülebilir materyaller kullandı. Jeneratörlerini biyoyakıtla çalıştıran küme, seyircilerini de bu farkındalığa ortak etti. Konserlere toplu taşıma ya da bisikletle gelenlere özel indirimler sunarak bir prensip imza attı. Ayrıyeten her konser biletinin satışından elde edilen gelirle ağaç dikme projelerine takviye sağladı. Bu hassaslık Coldplay’i yalnızca bir müzik kümesi olmaktan çıkararak küresel bir farkındalık hareketinin öncüsü haline getirdi. O denli ki bir noktada beşerler müziklerini hiç bilmedikleri halde sadece “orada olmak ve iletisi duyurmak” gayesiyle arenalara akın ettiler.

SAHNEDE HEM BÜYÜCÜ HEM MODA FENOMENİ

Şimdilerde ise Coldplay konserleri olağan bir konserin çok ötesinde, adeta görsel bir şölen. Çağdaş teknolojiyle donatılmış sahne dizaynları, LED ışıklar, lazer gösterileri ve en kıymetlisi, kümenin hayranlarına sunduğu eşsiz bir yenilik olan Xyloband bileklikler, Coldplay konserlerini bir müzik tecrübesinden çok daha fazlasına dönüştürüyor. Bu bileklikler, müziklerin ritmine ahenk sağlayarak konser alanını devasa bir ışık denizine çeviriyor. Renklerin dans ettiği bu atmosferde dinleyiciler kendilerini gösterinin bir kesimi olarak hissediyor. Chris Martin’in seyircilerle kurduğu bağ, yer yer onların ortasına karışıp müzik söylemesi Coldplay konserlerini unutulmaz kılıyor. Bunun dışında müzik ve sinema dünyasının ünlüleri de bu konserlerden paylaşım yapmaya bayılıyor. 2014 yılındaki bir konserde “Fix You” müziğini kız arkadaşı L’Wren Scott’un ölümünün akabinde buhrana giren Mick Jagger için söyleyen Chris Martin’in bu jestini unutmayan Jagger, 2022’de konsere gidip şarkıyı dev koroyla birlikte söylerken görüntüsünü paylaşmıştı. Konserlerde sık sık görünen Kendall Jenner, Mandy Moore, Robert Downey Jr., Ashley Greene dışında Coldplay hayranı olduğunu tekraren lisana getiren Taylor Swift, Gisele Bundchen ve Ed Sheeran, müziklerini toplumsal medya hesaplarında paylaşarak sevgisini gösteren Ryan Reynolds, Chris Hemsworth ve David Beckham, kümenin müziğini “pozitif ve ilham verici” olarak tanımlayan Beyoncé ünlü hayranlar ortasında.

Coldplay üyelerinin sahne ve günlük omurlarındaki giysi üslupları da dikkat cazip. Chris Martin renkli bileklikleri, batik tişörtleri ve vintage ceketleriyle rahat ve özgün bir tarz ortaya koyuyor. İnternette giysi alışveriş sitelerinde “Chris Martin tarzı ceket” üzere tanımlar çok yaygın. Parlak renkli yamalarla şekillenen ikinci el askeri ceketler ve rengarenk sneaker’lar onun sahne karakterini tanımlayan modüller. Kümenin genç hayranları ortasında yayılan bu tarz, konforu ve şuurlu moda anlayışını bir ortaya getiriyor. Bu o denli güçlü bir akım ki Instagram, TikTok ve Pinterest, “Coldplay konserine giderken ne giymeli” teklifleriyle dolup taşıyor.

Grubun moda dünyasıyla olan bağı sırf sahne şıklığından ibaret değil. Basçı Guy Berryman müziğin yanında moda dünyasında da güçlü bir isim olmaya aday. 2019 yılında sürdürülebilir moda anlayışını benimseyen “Applied Arka Forms” isimli markasını kuran Berryman, fonksiyonellik ve estetik ortasında bir istikrar kurarak yüksek kaliteli, vakitsiz ve güçlü kıyafetler üretmek hedefiyle yarattığı markasının her modülünde ayrıntılara büyük kıymet veriyor; üretim sürecinden gereç seçimine kadar her etapta sürdürülebilirliği ön planda tutuyor. Minimalist çizgiler, askeri estetikten ilham alan dizaynlar ve sağlam gereçler, markanın en besbelli özellikleri. Guy Berryman’in bu teşebbüsü Coldplay’in moda sahnesindeki tesirini bir adım öteye taşıyarak kümenin kültürel mirasına yeni bir boyut kazandırıyor.

Yazı: Afife Selen Selçuk

ELLE MAN Aralık-Mart 2024-25 sayısından alınmıştır.